Als je passie je leven verzwelgt
Van Dale omschrijft passie als: hartstochtelijke liefhebberij. En net zoals alles waar liefde aan te pas komt, hebben ook passies een wispelturig kantje. Ze schieten soms door en slorpen dan je hele leven op. Wanneer gebeurt dat? En hoe kun je vermijden dat het zo ver komt? We vroegen het aan welzijnspsycholoog Hein Zegers.
Een passie hebben, zien we meestal als iets positief. Is dat ook echt zo?
Hein Zegers: ‘Het is zeker iets wat heel fijn is. In het bijzonder denk ik aan de momenten van flow , waarin je helemaal opgaat in wat je passioneert.'
'Bij muziek spelen is dat bijvoorbeeld het gevoel dat het stuk zichzelf aan het spelen is. Of bij dansen de indruk dat je lichaam danst zonder dat je daarover hoeft na te denken. Je bent gewoon dans. Dat is flow.'
'Het betekent dat je brein de hele breinbandbreedte gebruikt en dat er geen plaats meer is om aan andere dingen te denken.’
Heeft het ook een positief effect op ons mentaal en fysiek welzijn?
‘We weten dat momenten van flow gelukkig maken. Er komen dan bepaalde gelukshormonen vrij en dat geeft een goed gevoel. Helemaal opgaan in een passie is ook een goede manier om druk af te laten, bijvoorbeeld na een stresserende dag.’
Wanneer wordt een passie problematisch?
‘Er is een verschil tussen een harmonieuze passie en een obsessieve passie. Een harmonieuze passie is een passie waar je voor kiest. Zelf hou ik van muziek. Als ik straks kies om piano of harmonica te spelen, is dat een harmonieuze passie.'
De vuistregel is: als het een element van moeten bevat, is het een obsessieve passie
'Als ik ook ’s nachts uren zoek naar het allernieuwste type van harmonica en daar alles moet over weten, dan wordt het een obsessieve passie.'
'De vuistregel is: wanneer het een element van moeten bevat, van niet meer anders kunnen, is het een obsessieve passie. Een verslaving eigenlijk. Dan wordt het iets waar mensen onder lijden omdat ze zelf de keuze niet meer kunnen maken.’
‘Een obsessieve passie is ook overweldigend en verzwelgt andere dingen die in het leven belangrijk zijn. Bij mensen die bijvoorbeeld helemaal opgaan in hun werk is er soms geen plaats meer voor het gezin, voor vrienden of voor zelfzorg. Dat is ongezond en het maakt ongelukkig.’
Hoe zorg je ervoor dat een passie harmonieus blijft en niet obsessief wordt?
‘Je kunt jezelf af en toe de vraag stellen: wíl ik dit doen of moét ik dit doen van mezelf? Bijvoorbeeld, vrienden nodigen je uit om mee op stap te gaan, maar je bedankt omdat je nog gaat gamen. Dan kun je je afvragen: kies ik daarvoor of leg ik dat mezelf op? Dat is een goede toetssteen.’
‘Maar vooral je omgeving is de kanarie in de koolmijn. Wanneer je obsessief bezig bent, heb je een tunnelvisie. Je hebt zelf niet door dat je een obsessie hebt. Het zijn mensen uit je omgeving die je erop kunnen wijzen. Als je daarover opmerkingen krijgt, is het goed om te luisteren. Maar die commentaren mogen niet fnuikend zijn.’
Kun je een obsessie nog terugplooien naar een harmonieuze passie?
‘Ja. Al blijft die passie dan wel een gevoelig plekje, maar het kan zeker. Daarvoor moet je er wel andere mensen bij betrekken en erover praten. Dat kunnen bijvoorbeeld vrienden zijn.'
Om van een obsessie weer een passie te maken, heb je de hulp nodig van anderen
'Als het een obsessie is die je leven overheerst, is het nuttig om er professionele hulp bij te betrekken. Het eerste aanspreekpunt is meestal de huisarts.’
‘Maar door een obsessie gaat een passie soms ook verloren en brengt net dat rust. Iemand die bijvoorbeeld obsessief bezig is met mode en kledij kopen, en daarmee stopt, ondervindt snel heel wat voordelen. Er is minder tijd nodig om een garderobe uit te kiezen, er is meer ruimte in de kast én in het hoofd. Dat kan een opluchting zijn.’
Volg je passie, is dus niet altijd het beste levensadvies?
‘Het is in elk geval geen garantie op een succesvol leven. Als je een passie volgt, moet het voor de passie zelf zijn, niet voor het eindresultaat.'
'Bij bergbeklimmers is daar onderzoek naar gedaan. Je zou denken dat voor hen de top bereiken het gelukkigste moment is. Maar dat klopt niet. Zij ervaren het grootste geluk terwijl ze aan de bergwand hangen en omhoogklimmen. Dan zijn ze in flow. Ze zijn opgeslorpt door wat ze aan het doen zijn. Voor hen is niet het doel bereiken, maar de reis ernaartoe het belangrijkste.’
