‘Een kleine dosis twijfel is verrijkend en inspirerend’
Sommige mensen twijfelen altijd, anderen zelden of nooit. Over banale keuzes hoef je je het hoofd niet te breken. Maar je principes en waarden in vraag stellen, kan geen kwaad. Stefaan Van Brabandt, filosoof, acteur en schrijver van het boek 'Het voordeel van de twijfel', legt uit waarom.
‘De twijfel die aandacht, openheid en (zelf)relativering stimuleert, is bijzonder zinvol. Niet krampachtig vasthouden aan je eigen grote gelijk, maar durven twijfelen aan je eigen (voor)oordeel en vaste overtuigingen. Dat maakt je persoonlijke en maatschappelijke leven aangenamer en soepeler.’
'Maar als je constant en aan alles twijfelt, dan gaat het eerder over vertwijfeling. Dat is minder constructief en gezond.'
'Ik ben er voorstander van om twijfel toe te laten in je leven. In kleine dosissen is het zeer heilzaam, en zelfs verrijkend en inspirerend.’
Vrijheid heeft schaduwkanten
‘We kennen vaak twijfel in het dagelijkse leven. Dat heeft te maken met hoe je als mens omgaat met alle keuzes en mogelijkheden. Dat we daar stress van krijgen, wijst erop dat de vrijheid die we verworven hebben niet alleen positief is maar ook schaduwkanten heeft.’
‘Sociaal, historisch en cultureel bekeken ligt onze identiteit en sociale rol minder vast dan ooit. Tot de jaren ’50 was afkomst nog bepalend voor je identiteit. Er was minder vrijheid en er waren minder mogelijkheden. Maar er was wel meer rust, zekerheid en stabiliteit.’
‘Vandaag zijn er geen grote zingevende verhalen of kaders meer, waardoor mensen een leegte ervaren. Door de toenemende individualisering en het afnemen van sociale netwerken voelen velen zich eenzaam, geïsoleerd en niet gezien of gerespecteerd in onze samenleving.'
'Tegelijk is er de druk om te presteren, en altijd mooi, gelukkig en succesvol te zijn.’
Kiezen is verliezen
‘Vrijheid brengt onrust, onzekerheid en instabiliteit met zich mee. Daar is de ene persoon mentaal beter tegen opgewassen dan de ander. Al die keuzes kunnen ons ook beangstigen en verlammen.'
'Kiezen is altijd verliezen en je weet nooit op voorhand of je wel de juiste keuze maakt. En eens een keuze gemaakt, kun je jezelf een depressie indenken door je keuze te blijven vergelijken met wat je allemaal niet hebt gekozen. Een hopeloos neerwaartse spiraal.'
Perfectionisme
‘Je kunt je beter verzoenen met het feit dat het leven altijd onvolmaakt is. Dat onze menselijke conditie er een is van onzekerheid, verlies en vergankelijkheid. Als je daar al van uitgaat en weet dat mislukking erbij hoort, valt het beter mee.’
Op een bepaald moment moet je durven springen. En struikel je? Dan is dat maar zo
‘Onder die vertwijfeling en keuzestress gaat perfectionisme schuil. Als je beseft dat het nooit perfect is en dat aanvaardt, dan kun je al wat meer ontspannen keuzes maken.’
‘De twijfelaar wil per se absolute zekerheid en waarheid. Maar die is er niet, en daar moet je mee leren leven.'
'Denk dus niet dat er één absoluut juiste keuze is of een definitief, waar antwoord op alles. Als je dat beseft, dan wordt de twijfel al minder krampachtig en wanhopig.'
'Op een bepaald moment moet je durven springen. En struikel je? Dan is dat maar zo. Daar kun je dan van leren.’
Anders denken
‘Twijfelen heeft ook voordelen. Je kunt zo onderzoeken welke ideeën je in de weg zitten en welke je kunnen bevrijden. Door te twijfelen, ga je anders denken over bepaalde zaken. En als je anders denkt, ga je ook anders kijken naar het leven.’
‘Zo kan filosofie effectief zowel ons persoonlijk leven als onze samenleving veranderen. Twijfelen aan wat is, om te bedenken hoe het zou moeten zijn.'
'Ik pleit dus zeker niet voor een cynische twijfel die alles dood relativeert en je als mens passief maakt en verlamt en op den duur gek maakt. Mijn twijfel is activerend en engagerend bedoeld en heeft een creatieve en constructieve missie.'
'Er schuilt schoonheid in verdriet, in twijfel en kwetsbaarheid. Het geeft je leven reliëf en diepte. Als je nooit stilstaat en twijfelt, kun je ook aan bepaalde waardevolle zaken voorbij hollen.’
Tijdverlies?
‘Vaak zien we twijfelen als tijdverlies. En dat is het inderdaad als het gaat over eindeloos blijven piekeren over banale keuzes. Het krijgt iets van een dwangneurose dan. Je wil koste wat het kost controle, je wil enkel het beste. Maar perfectie bestaat niet. Aanvaard dat je niet alles in de hand hebt.’
‘Het is absoluut geen tijdverspilling om te twijfelen aan je motivatie, je principes, je waarden en idealen die bepalen hoe je in het leven staat. Want dat kan je een wijzer en blijer mens maken. Je denken en doen bevragen vanuit een nieuwsgierigheid en verwondering vormt en verrijkt je blik en je hele leven.’