Endorfine, zalig gelukshormoon en pijnstiller
Je kent het hersenstofje van het heerlijke gevoel bij chocolade eten of seks. Maar het stroomt ook door je lijf wanneer je je bezeert. Wat doet endorfine juist met jou? ‘Endorfine is je eigen pijnstiller en geluksbrenger’, stelt Hein Zegers, klinisch psycholoog en gespecialiseerd in welzijn en geluk.
Waar komt endorfine vandaan?
Hein Zegers: ‘In je hoofd zit er, achter je neus, een klier genaamd hypofyse. Die klier is ongeveer zo groot als een erwt en speelt een belangrijke rol bij het aanmaken van heel wat hormonen. Daarom noemen we de hypofyse wel eens de eerste viool van het hormonaal orkest. Die hypofyse produceert ook endorfine en stuurt het naar je hele zenuwstelsel als het nodig is.’
‘Endorfines zijn de pijnstillers die je lichaam zelf fabriceert. Het woord endorfine zegt het al. Endorfine is samengesteld uit twee delen: endo en morfine. Endo betekent binnen. Denk maar aan een endoscopie waarbij een arts naar de binnenkant van je lichaam kijkt. Morfine staat bekend om zijn pijnstillende en verdovende werking.’
Endorfine schiet als geluksbrenger door je lichaam wanneer je danst, een stukje chocolade eet of de liefde bedrijft.
Hoe stilt endorfine je pijn?
‘Het is geen toeval dat het tweede deel van het woord endorfine op morfine wijst. Endorfine is niet dezelfde stof als morfine, maar het heeft wel een gelijkaardige werking.’
‘Als je pijn hebt, krijgen je hersenen het signaal om endorfine te maken. Vergelijk de pijn die door je zenuwen jaagt met water dat door een tuinslang loopt. Endorfine zet zijn voet op die tuinslang. Het blokkeert de pijnsignalen zodat je die pijn minder voelt.’
Endorfine verlicht niet alleen je pijn, het is ook het gelukshormoon?
‘Ja, endorfine is een gelukstofje dat medeverantwoordelijk is voor een gevoel van geluk of euforie. Het schiet als geluksbrenger door je lichaam wanneer je danst, een stukje chocolade eet of de liefde bedrijft. Moet ik meer voorbeelden geven (lacht)?’
‘Vroeger werd de befaamde runner’s high ook toegeschreven aan endorfine. Recent onderzoek wijst uit dat het waarschijnlijk vooral andere stoffen zijn die instaan voor de runner’s high, zoals anandamide, leptine en enkefaline.’
Maakt je lichaam naast endorfine nog gelukshormonen aan?
‘Ja, endorfine is niet het enige gelukshormoon. Dopamine is bijvoorbeeld de beloner onder de hormonen. Je maakt het aan om bepaald gedrag te stimuleren, door het als prettig te ervaren. Zo geeft dopamine je een goed gevoel na het sporten. Daardoor wil je meer gaan sporten. Oxytocine treedt onder meer in werking als je iemand knuffelt en verdient daarom de bijnaam knuffelhormoon. En er is ook serotonine, dat hormoon helpt mee om je stemming te regelen.’
‘Elk hormoon heeft zijn specialiteit, maar er is wel een onderlinge wisselwerking. De werking van hormonen is best ingewikkeld. Endorfine onderdrukt bijvoorbeeld de productie van GABA-neurotransmitters, waardoor je lichaam meer dopamine aanmaakt.’
Hoe lang duurt het effect van het gelukshormoon?
'Het gelukseffect is kortstondig. Een typisch voorbeeld ervaar je wanneer je gaat shoppen. Als je die hippe sportschoenen koopt, belonen je hersenen dat met een opstoot van dopamine. Maar meestal is het hoogtepunt van die rush al voorbij wanneer je aan de kassa staat. Langdurig geluk is complex en hangt af van een heleboel interne en externe factoren, waaronder je relaties met andere mensen.’
Hoe wek je endorfines bewust op?
'Ik raad altijd aan om regelmatig aan lichaamsbeweging te doen, dat zorgt voor meer endorfine. Ik zeg vaak tegen mijn cliënten dat ze te voet of met de fiets naar mijn praktijk kunnen komen. Dan hebben ze in ieder geval al kans op dát gelukseffect (lacht). Regelmatig bewegen heeft sowieso een pak voordelen voor je gezondheid.’
‘Je hebt endorfines echt nodig. Als je er een gebrek aan hebt, kun je last ondervinden van pijn, depressie, angst, prikkelbaarheid en slaapproblemen. Als je denkt dat je hormonale problemen hebt, spreek je het best je huisarts aan. Je arts is het best geplaatst om je bij te staan.’
