Jill Peeters: 'We gebruiken de lucht als vuilnisbak'

Dat het klimaat verandert, ondervinden we allemaal aan den lijve. Ook onze gezondheid lijdt eronder. Klimaatexperte Jill Peeters en arts Anton Saerens blijven hoopvol. ‘De oplossingen zijn er en iedereen wint erbij.’

Tekst: Bram Dehouck

Beeld: Fred Debrock

Leestijd: 4 min

11/02/2021

‘De klimaatverandering kan de grootste oorzaak worden van ziektes en aandoeningen’, zegt Anton. ‘Onze gezondheid hangt af van de gezondheid van de planeet. Het wordt stilaan het belangrijkste argument om de klimaatverandering aan te pakken.’ Jill beaamt: ‘Een duurzame wereld is een gezonde wereld.’

Hart en longen

Voor de oorzaak van de klimaatverandering moeten we terug in de tijd. De huidige opwarming is ontstaan sinds we diep in de grond een vergiftigd geschenk ontdekten.

‘We vonden er eeuwenoude planten- en dierenresten in de vorm van olie, steenkool en aardgas’, vertelt Jill. ‘Het is goeie brandstof dus zijn we het gulzig gaan gebruiken. Maar net als de mens wil de natuur dat haar donkere verleden begraven blijft (lacht).'

'Bij het gebruik van fossiele brandstoffen gaan er veel afvalstoffen de lucht in zoals fijn stof, maar ook koolstofdioxide (CO2). Het is een geurloos, smaakloos en onzichtbaar gas. We merken niet eens dat we de atmosfeer gebruiken als vuilnisbak.’

1.500 hittedoden

De natuur kan de lucht deels zuiveren dankzij bossen en oceanen. Maar dat systeem staat ook onder druk. Jill schetst een somber beeld: ‘De natuur kan het niet meer aan en reageert met stormen en droogte.'

'De komende dertig jaar wordt het trouwens alleen maar erger. Meer hittegolven, meer stormen, waterschaarste, noem maar op. Die bal is aan het rollen en houden we niet meer tegen.’

Zo’n vaart zal het toch niet lopen, durven we wel eens te denken. ‘We schuiven de rekening graag door naar de volgende generaties en naar het globale zuiden’, zegt Jill. ‘Zolang de ergste rampen ver weg gebeuren, voelen we ons veilig.'

'Maar we vergeten dat wij zelf meer en meer het zuiden worden. De voorbije zomer vielen er 1.500 hittedoden in België, op een paar dagen tijd. Door de droogte mochten boeren geen water oppompen. Op andere momenten krijgen we hevige regen en wateroverlast.’

‘1.500 sterfgevallen in zo’n korte periode is aanzienlijk’, merkt Anton op. ‘Naast mensen met een chronische aandoening en oudere mensen zijn ook kleine kinderen kwetsbaar. Zij drogen gemakkelijker uit.’

Zoemend gevaar

Jill maakt zich vooral zorgen over exotische ziektes die via insecten ons land bereiken. ‘Heb je gezien hoe snel corona zich over de wereld heeft verspreid? Ook zuiderse insecten komen ons land binnen via reizigers en transport.'

'Door de klimaatverandering zullen ze hier gemakkelijker overleven. En ze brengen heel wat onaangename verrassingen mee: malaria, zika, dengue …’

‘Belgen raken nu voornamelijk besmet op reis’, zegt Anton. ‘Het aantal besmettingen zal toenemen, omdat het verspreidingsgebied van de insecten vergroot.’

Arts Anton Saerens

Christophe Ketels

Klimaatangst

Bij zo’n verhaal zou je de moed beginnen verliezen. ‘Het is geen dankbaar onderwerp’, weet Jill. ‘Ook psychologisch is de klimaatverandering een zware dobber.’

‘Berichten over het klimaat schetsen geen blij vooruitzicht’, bevestigt Anton. ‘Heel wat mensen, en ik reken mezelf daarbij, voelen klimaatangst voor de toekomst.'

'Daarnaast heb je de mensen die de klimaatverandering aan den lijve ondervinden en lijden aan posttraumatische stress. Stel je maar eens voor dat je huis onder water loopt of vernield raakt in een bosbrand, dat je inkomsten verliest door mislukte oogsten of dat een naaste sterft door een klimaatziekte.’ 

Op een duurzame manier

‘Toch blijf ik positief’, zegt Jill, ‘want er zijn oplossingen. Alleen mogen we die niet langer voor ons uit schuiven.’ Als burger kijken we vaak in de richting van de overheid.

‘Het klimaat kent geen grenzen, sowieso heb je internationale verdragen met doelstellingen nodig. Op alle niveaus zie je daarvan initiatieven: groene energie, meer groen in de stad, aandacht voor grondwater …’

‘Tijdens de eerste lockdown vroeg iemand me of ik blij was dat de vliegtuigen aan de grond stonden en de bedrijven stil lagen. Want dat was toch goed voor het klimaat? Mijn god, nee!'

'Door alles volledig stil te leggen, gaan we het klimaatprobleem niet oplossen. We hebben juist veel helpende handen nodig, en ondernemers die aan de slag gaan op een duurzame manier.’

Bewegen in de natuur

Onze gezondheid kan alleen maar profiteren van de duurzame oplossingen. ‘Een park of bos in de buurt doet meer dan CO2 opslaan’, zegt Anton. ‘Het is onderzocht: je voelt je beter als je in de natuur beweegt dan als je binnenshuis sport.’

Actief bewegen is een van de zaken die we zelf kunnen doen (zie kader). ‘Laat de auto eens staan en beweeg. Het verfrist de geest, het helpt overgewicht voorkomen én het vermindert de luchtvervuiling.’   
  
Het klimaat wint zeker als we daarnaast ons voedingspatroon veranderen. Onze voeding heeft een grote impact op de uitstoot van broeikasgassen.

‘Meer plantaardig eten kan jouw uitstoot twintig tot dertig procent verminderen’, verklaart Anton. ‘Als je vlees met mate eet, vermindert dat ook de kans op hart- en vaatziektes en darmkanker.’ 

Voor iedereen

Jill ziet nog een laatste belangrijk aspect aan de klimaatverandering: de sociale impact. ‘Rijke mensen zullen zich altijd weten te redden met airco’s of hogere dijken. Wat met mensen die minder kansen hebben, die in woonblokken wonen, die het zuiden ontvluchten? Zij hebben niet de luxe om zich aan te passen. Ook zij moeten mee die duurzame wereld kunnen maken en ervan genieten.’