Kun je enge ziektes krijgen van een muggenbeet?
Vorige zomer stierven in Brussel twee mensen aan malaria na een steek door een exotische mug. Jill Peeters vreest dat zulke muggen steeds meer zullen opduiken in ons land door de klimaatverandering. Hoe groot is het gevaar? We vroegen het aan muggenexperte Isra Deblauwe.
Isra Deblauwe is als entomologe gespecialiseerd in het insect dat andere mensen het liefst tot moes slaan. Voor het Instituut voor Tropische Geneeskunde onderzoekt ze de import van tropische muggen.
‘Het is al enkele keren gebeurd dat tropische malariamuggen ons land binnenkwamen’, zegt Isra. ‘Ze reizen mee met vakantiegangers en transporten. Meestal worden ze ontdekt in de haven of de luchthaven. Muggen vliegen zelf niet ver.’
Een mug heeft warmte nodig om een ziekte over te brengen
Geholpen door de hitte
Bij de dodelijke malariamug in Brussel was er sprake van dubbele pech. ‘Normaal gezien overleeft zo’n mug niet lang in ons klimaat. Maar toen was er net een hittegolf, met ideale temperaturen voor het diertje.’
‘Die warmte heeft de mug ook nodig om een ziekte over te brengen, en jammer genoeg droeg dit exemplaar de dodelijkste vorm van malaria met zich mee. Het is dus zeer uitzonderlijk dat zo’n drama gebeurt, maar de mug is wel geholpen geweest door de hitte.’
Het Westnijlvirus duikt steeds meer op in Nederland en Duitsland
Westnijlvirus
Onze eigen huismug (Culex pipiens) bezorgt ons momenteel nog geen ziektes, enkel jeuk en slapeloze nachten. Maar er liggen gevaarlijke virussen op de loer.
‘Er is een virus uit Zuid-Europa dat steeds meer opduikt in buurlanden zoals recent in Duitsland en Nederland, namelijk het Westnijlvirus. Dat virus circuleert in vogels, maar zij worden er niet ziek van. Sommige huismuggen steken zowel vogels als mensen en geven zo het virus aan ons door.’
De tijgermug lift mee met de auto
Bamboe, autobanden en de snelweg
Een exotische mug die steeds liever onze contreien opzoekt, is de tijgermug (Aedes albopictus, zie foto). ‘Sinds 2013 vinden we elk jaar tijgermuggen in België. Het is een van oorsprong Aziatisch insect dat via de import van bamboe en autobanden ons land binnenkomt. Ook vanuit onze buurlanden, waar de mug al in bepaalde streken gevestigd is, lift ze met de auto mee tot in ons land.’
‘De mug leeft ondertussen niet alleen meer in Zuid-Europese steden. Ze heeft haar leefgebied al uitgebreid tot Noord-Frankrijk en zelfs midden Duitsland. Ze leeft dicht bij de mens, waar ze zich voortplant via kleine wateroppervlaktes. Ze heeft zich aangepast aan het Europese klimaat en slaagt erin daar te overwinteren.’
‘Een Belgische winter overleeft de tijgermug momenteel nog niet, maar ook onze winters worden alsmaar zachter … De tijgermug kan tot twintig virussen verspreiden, denk maar aan dengue (knokkelkoorts), chikungunya of zika.’
Tot slot houdt Isra ook de gelekoortsmug (Aedes aegypti) in de gaten. ‘Dit beestje komt uit Afrika en heeft nood aan een tropisch klimaat. In Europa vinden we de mug terug rond de Zwarte Zee. Maar ook in Nederland komen er jaarlijks gelekoortsmuggen binnen via de luchthaven. Ze kunnen er tijdens de zomer overleven.’
Mensen denken dat ze een griepje hebben, niet dat ze gestoken zijn door een mug
Impact op gezondheid
Westnijlkoorts, dengue, chikungunya, zika, … de namen alleen al doen huiveren. ‘Deze ziektes hebben allemaal gelijkaardige symptomen’, zegt Isra.
‘Een grote groep mensen, 40 tot 80 procent, heeft er geen last van. Anderen vertonen milde symptomen die lijken op griep. Ongeveer 5 procent van de besmette mensen hebben complicaties, vaak kinderen en mensen met een zwakkere gezondheid. Van zika weten we ook dat het gevaarlijk is bij een zwangerschap, het kan soms leiden tot afwijkingen bij de baby.’
Dat de ziektes doorgaans op griep lijken, zorgt voor een vertekend beeld. ‘Mensen denken dat ze een plaagje hebben. Voor huisartsen is het heel moeilijk om een juiste diagnose te stellen. In Vlaanderen komt het nauwelijks in ons op dat een mug ons besmet heeft met een exotische ziekte.’
De bevolking kan meehelpen om tijgermuggen te vinden
Herken de tijgermug
In Zuid-Europa is dat helemaal anders. En maar goed ook, want er zijn nog geen vaccins tegen de ziektes. ‘Landen als Spanje en Frankrijk bestrijden de muggen actief en de bevolking werkt daaraan mee. Er bestaan apps en websites waarop je kunt melden dat je een tijgermug hebt gezien.’
België kan daar best ook werk van maken. ‘Tot vorig jaar was er nog een actieve monitoring op plaatsen waar de muggen ons land binnenkomen, zoals luchthavens, snelwegparkings en bandenbedrijven. Momenteel is er geen enkele monitoring meer.’
‘Er is nood aan verdere actieve monitoring op importplaatsen, maar ook aan passieve monitoring met behulp van de bevolking. Door de bevolking te informeren leren mensen de tijgermug te herkennen. Zo zou een team van entomologen hun verspreiding in het oog kunnen houden en kan er op tijd bestreden worden.’