(Over)leven met een psychische kwetsbaarheid: 'Ik had meer dan 72 uur niet geslapen, vanbinnen wilde ik het uitschreeuwen'
Mattias Nolmans (34) was twintig toen hij zonder het te beseffen zijn eerste psychose doormaakte. Pas jaren later kreeg hij voor het eerst woorden als bipolair en manie te horen. Het begin van een lange zoektocht.
Hoe het allemaal begon, herinnert Mattias zich slechts in flarden. Want als je een psychose doormaakt, slaat dat een gat in je geheugen. Wat er tijdens, vlak voor en erna gebeurt, is wazig. ‘Ik was twintig jaar en besefte niet wat er aan de hand was.'
'Ik was druk aan het werk in de keuken van een hotel in Antwerpen, ver weg van vrienden en familie. Een aankomende promotie zorgde voor extra verantwoordelijkheden. Ik had veel stress en sliep nachtenlang niet.’
Sluimerende manie
‘Ik maakte een manische periode door, wat wil zeggen dat ik mij in een aanhoudende euforische stemming voelde. Ik waande me onvermoeibaar en voelde de extreme drang om mijn creativiteit de vrije loop te laten.'
'Op een dag kwam ik op mijn werk en begon ik zomaar desserten te maken. Ook al waren daar geen recepturen voor en had niemand me die opdracht gegeven. De frigo stak vol desserten die niemand besteld had.’
‘Dat ging wekenlang zo door. De manie sluimerde, werd groter, piekte, zwakte af, piekte weer … Het slaapgebrek leidde tot een lichamelijke en geestelijke uitputting, wat uiteindelijk resulteerde in een psychose.'
'Ik ging helemaal op in mijn eigen realiteit en kon geen onderscheid meer maken tussen waan en werkelijkheid. Het was alsof ik meespeelde in een film. Het ene beeld volgde het andere op, zonder dat ik daar grip op had.’
‘Toen ik uiteindelijk mijn ontslag kreeg, kwam dat als een complete verrassing. Ik dacht dat ik gewoon deed waar ik altijd goed in was geweest: lekkere gerechten klaarmaken in een professionele keuken. De geestestoestand waarin ik me bevond was weliswaar overweldigend en beangstigend, maar het voelde vooral alsof ik op het dak van de wereld zat.’
Gedwongen opname
‘Structuur, niet te veel stress, voldoende nachtrust en een netwerk om me heen … Ik weet nu dat dat belangrijke pijlers zijn om me goed in mijn vel te voelen. Als die op de helling komen te staan, en al zeker tegelijkertijd, dan schiet ik door.’
‘Mijn gedwongen opname in 2013 betekende een kantelpunt. Een recente promotie op mijn werk had opnieuw een psychose uitgelokt. Ik belandde op straat en doolde van de ene jeugdherberg naar de andere. Ik had meer dan 72 uur niet geslapen. Vanbinnen wilde ik het uitschreeuwen.'
'Wat ik voelde was zo onwerkelijk dat ik niet meer wilde leven. Op straat heb ik aan de eerste persoon die ik tegenkwam gevraagd om de politie te bellen. Zij brachten me naar het ziekenhuis, waar ik onderzocht werd door de psychiater van wacht. Die gaf me eindelijk de rust die ik zo nodig had.’
‘De diagnose was er: een bipolaire stemmingsstoornis. Dat is een stoornis die gekenmerkt wordt door wisselende stemmingen, van extreem uitgelaten, of manisch zoals dat heet, tot extreem neerslachtig, of depressief, en psychoses.'
'Maar het duurde nog jaren vooraleer ik ten volle begreep wat dat precies betekende. Ik had nog nooit van bipolair, manie of psychose gehoord.’
‘De eerste twee maanden van mijn opname zat ik op een gesloten afdeling. Ik kreeg toen medicatie om mijn psychose te doorbreken en om me te kalmeren. Dat maakte het moeilijk om na te denken en te praten over mijn diagnose.’
Een lange weg
‘Het is eng en traumatiserend om een psychose door te maken, gedwongen opgenomen te worden en een onbekende diagnose te krijgen. Daarbij besliste een vrederechter om mij onder bewindvoering te plaatsen.'
'Ik mocht mijn eigen rekeningen niet meer betalen. Dat was nodig, omdat ik op dat moment niet meer in staat was om de beste beslissingen te nemen voor mezelf. Maar het voelde alsof ik alles kwijt was, gereduceerd werd tot niks.’
‘Na die twee maanden op de gesloten afdeling ging ik naar een open afdeling. Pas daar kwamen de gesprekken. Ik deed mee aan groepssessies en leerde van de verhalen van lotgenoten. Via psycho-educatie kwam ik meer te weten over mijn psychische stoornis, de verschillende types en het verloop ervan. Maar het was niet voldoende voor mij om te kunnen openbloeien.’
‘In 2015 liet ik me opnieuw opnemen, vrijwillig deze keer. Ik verkeerde toen in een betere toestand, waardoor ik op een meer heldere manier en met meer afstand kon kijken naar wie ik ben. Ik had het allemaal al eens meegemaakt.'
'Ik ervoer mijn omgeving niet meer als angstig, maar als vertrouwd. Dat veranderde alles. Ik kon veel beter met zorgverleners in dialoog gaan. En uit die gesprekken ben ik zoveel wijzer geworden.’
Zelfzorg is alles
‘Het was een proces van vallen en opstaan, maar ik kan zeggen dat ik mezelf goed ken nu. Ik begrijp dat ik stemmingsschommelingen heb die zich vooral tonen in extreem uitgelaten periodes.'
'Het zit in mijn aard om altijd druk bezig te willen zijn en voluit voor alles te gaan. Ik heb variatie en verantwoordelijkheden nodig, en creatieve vrijheid. Maar ik weet nu ook dat ik grenzen moet stellen.’
‘Tijdens een van mijn psychoses wilde ik per se kookworkshops geven. Ik vroeg halsoverkop het statuut van zelfstandige aan. Maar dat liep niet goed af. Die gedrevenheid om plannen te maken en ideeën te verwezenlijken, is mijn grootste kwetsbaarheid.'
'De meeste mensen hebben van nature een zekere rem. Ik heb die niet. Dankzij mijn medicatie en de intense begeleiding door een psychotherapeut ga ik nu niet meer zo vaak in overdrive.’
‘Ook al zijn er soms nog moeilijke momenten, ik sta gerust in het leven. Ik heb leren leven met mijn psychische kwetsbaarheid. Ik weet dat het goed komt zolang ik me hou aan de zelfzorg die ik heb ingebouwd. Ik voel wanneer ik te ver ga en mijn vrouw Katrien voelt dat ook.'
'Zij heeft ook een bipolaire stemmingsstoornis. We leerden elkaar kennen tijdens mijn allereerste opname in het psychiatrisch ziekenhuis. Toen ik haar zag wist ik meteen: dit is het.’
‘Katrien is mijn steun en toeverlaat. De wetenschap dat zowel zij als ik een psychische kwetsbaarheid hebben, is mijn grootste motivator. ’s Morgens sta ik niet alleen op voor mezelf, maar ook voor haar. Zij zorgt er mee voor dat ik naar de winkel ga en lekker en gezond kook voor ons. En onze hond Lucky zorgt ervoor dat ik ga wandelen (lacht).’
Dromen en valkuilen
‘Fulltime werken is voor mij momenteel niet haalbaar, de druk is te hoog. Te veel prikkels. Maar dat wil niet zeggen dat mijn ambitie weg is. Ik doe vrijwilligerswerk bij Ups & Downs en Uilenspiegel, twee organisaties die focussen op verbinding maken met lotgenoten. Ik organiseer er workshops en bijeenkomsten. Die inzet geeft me energie.’
‘Daarnaast volgde ik ook een opleiding sociaal ondernemerschap. Het is mijn droom om in de toekomst pralines te maken als zelfstandige in bijberoep. Zo wil ik tonen dat mensen met een psychische kwetsbaarheid echt wel iets kunnen en een economische meerwaarde kunnen betekenen. Ondanks het aantal uren waarin of de manier waarop ze het verwezenlijken.’
‘Ik besef dat mijn valkuilen weer om de hoek kunnen loeren, maar ik laat me nu goed begeleiden. Het is ook nog niet voor morgen. Stap voor stap (lacht).’