Hoe mild moet een rechter zijn?
Daniël Van Den Bossche is afdelingsvoorzitter van de rechtbank eerste aanleg in Gent. Hij ziet dagelijks mensen in zijn rechtszaal die hij het juiste pad probeert op te helpen.
Waar ligt het evenwicht tussen menselijk en streng?
‘Wie voor mij komt met een blanco strafblad, zie ik als een persoon bij wie het even fout liep. Je probeert hem of haar in de eerste plaats weer op het juiste pad te krijgen. Dan moeten mensen wel voelen dat je er samen aan wilt werken.’
‘Als uit de antwoorden van de beklaagde echter geen wil om te veranderen blijkt, dan heeft het weinig zin om die te laten begeleiden door een justitie-assistent.'
'Je moet als rechter bovendien consequent zijn, wat vaak verward wordt met streng zijn. Liet ik als onderzoeksrechter iemand vrij onder voorwaarden, dan hielden die voorwaarden een duidelijke grens in die niet overschreden kon worden.'
'Dit is belangrijk voor de verdachte, maar ook eerlijk voor de mensen die de voorwaarden wel respecteren. Het is noodzakelijk voor de geloofwaardigheid van alternatieve sancties.’
Hoe mild is een milde straf?
‘Mensen onderschatten vaak wat zij bestempelen als een milde straf. Voor iemand wiens opvoeding misliep, geen structuur en discipline werd bijgebracht, vraagt een begeleidingsprogramma enorm veel inspanning. In zo’n traject moet hij zelf discipline aanleren.’
‘Niet vergeten, daders zijn ook mensen. Stel, een man van 47 jaar met drie kinderen en een blanco strafblad veroorzaakt een dodelijk verkeersongeval. Stuur ik hem naar de gevangenis, waardoor zijn onschuldig gezin alleen achterblijft, hij zijn job verliest …?’
Wie zijn straf gedaan heeft, moet het recht krijgen om weer deel te nemen aan de samenleving
Wat is het uiteindelijke doel van een vonnis?
‘We willen mensen doen inzien dat het ook anders kan. De laatste jaren zetten we meer in op alternatieve straffen, zoals werkstraffen. Daarmee boet de veroordeelde voor wat hij gedaan heeft, maar is hij wel zinvol bezig. Een werkstraf kan een aanzet zijn om op de reguliere arbeidsmarkt te komen.’
‘Als iemand die kans niet benut, de voorwaarden schendt of hervalt, dan kun je als rechter niet anders dan naar een gevangenisstraf grijpen. Hetzelfde geldt natuurlijk als de feiten bijzonder ernstig zijn. Dan staan het belang en de bescherming van de maatschappij voorop.’
Welke rol spelen wij als samenleving in re-integratie?
‘We hebben vaak argwaan tegenover mensen die veroordeeld zijn. Dat is begrijpelijk, maar dat maakt het moeilijker voor die mensen om te re-integreren.'
'Toen ik jaren terug in de buurt van het gerechtsgebouw over straat liep, riep iemand naar mij: Helemaal alleen, mijnheer de rechter? Ik twijfelde hoe ik deze uitspraak moest interpreteren: was het bedreigend? Ik ging praten met die man en het bleek dat ik hem ooit had aangehouden. Hij vertelde dat hij het nu mede door die aanhouding beter deed.'
'Iemand die zijn straf gedaan heeft, moet het recht krijgen om weer deel te nemen aan de samenleving. Je mag als samenleving niet te angstig reageren. Angst is vaak een slechte raadgever.’
