Kommil Foo: ‘Strijkliggen op een begrafenis? Briljant eigenlijk’
De broers Raf (55) en Mich (50) Walschaerts van theaterduo Kommil Foo brengen aangrijpende en serieuze thema’s zoals liefde, twijfels en afscheid. Maar wie hun shows kent, weet dat het ook een avond vol humor en vermaak wordt. Ze vertellen over hun zoektocht naar een lach én een traan.
Waarom liggen die extremen voor jullie zo dicht bij elkaar?
Raf: ‘De ideale sfeer die wij nastreven, is die van tijdens een koffietafel na een begrafenis op het moment dat er al drie drankjes gepasseerd zijn. Er wordt luid gelachen, terwijl het immense verdriet wel nog voelbaar is. Tragiek en dramatiek zitten erg dicht bij humor en gaan er wonderwel mee samen.’
Mich: ‘Als we tijdens een voorstelling een serieus lied spelen of een ontroerend verhaal brengen, komt dat beter binnen wanneer mensen juist hard gelachen hebben. En als ze net ontroerd geweest zijn, zit een lach ook vlakbij.’
Bij een groot verdriet kun je soms niets anders meer doen dan lachen
Raf: ‘Les extrèmes se touchent. Bij een groot en uitzichtloos verdriet kun je soms niets anders meer doen dan lachen. Een zware boodschap die licht gebracht wordt, werkt het best. Daar geloven we rotsvast in. Want anders wil je vluchten, hé. We zuigen ons publiek naar binnen met lichtheid om het dan in een geladener thema te nestelen.’
Mich: ‘Voor ons werkt dat. Maar als je naar Nick Cave gaat kijken, bijvoorbeeld, valt er weinig te lachen. Zijn shows zijn fantastisch en diepontroerend. Het zit toch in ons om de lach op te zoeken.’
Raf: ‘Bij een echt goeie clown, neem nu Danny Ronaldo (gekend van Circus Ronaldo en zijn meer poëtische, meer fragiele vorm van clownerie, red.), weet je nooit of je moet lachen of wenen. Daarom maakt het zo’n indruk. Dat snijdt diep, hé.’
Zijn er dan geen grenzen aan humor?
Mich: ‘Als een grap alleen schoffeert of choqueert, dan is de lol eraf. Een slechte mop kwetst nodeloos. Maar mits goed gedaan, moet elke grap kunnen.’
Een slechte mop kwetst nodeloos
Raf: ‘Het is een actuele discussie. Er zijn wel wat mensen die vinden dat je over bepaalde onderwerpen of minderheden geen grappen mag maken. Daar ben ik het absoluut niet mee eens. Humor dient om te ontladen en kan een maatschappij net deugd doen.’
‘Humor duwt alles omver. Je kunt vastzitten in overtuigingen, in verdriet, je kunt je leven op orde hebben, maar een fantastisch goeie grap haalt dat allemaal onderuit. Daarom is het zo gevaarlijk om beledigd te zijn door humor. Het is beter om ervan uit te gaan dat ieder mens het recht heeft om beledigd te zijn, dan dat iemand niet beledigd mag worden.’
‘Ik snap natuurlijk wel dat er gevoeligheden zijn. Je kunt ook tact gebruiken en je verantwoordelijkheid nemen om de situatie en context af te tasten. Hoe kwetsbaarder of gevoeliger het onderwerp, hoe beter de humor moet zijn.’
Wie van jullie is het geestigst?
Mich: ‘Allebei. We moeten nooit afspreken of discussiëren over wie wat doet, dat ontstaat altijd vanzelf. Die spontane rolverdeling is het geheim van Kommil Foo. De wisselwerking tussen ons zorgt automatisch voor humor.’
Raf: ‘De ene voedt de grap die de andere kan maken. Als ik iets serieus zit te vertellen op het podium, dan kijkt het publiek toch ook naar Mich om te zien hoe hij daarop reageert. Waarop ik kan inpikken: Vind je ’t niet interessant misschien? En we zijn vertrokken.’
Mich: ‘We hebben ons publiek nodig om het af te maken. De eerste try-outs zijn vaak te serieus. Er zit te veel ontroering en diepgang in die voorstellingen. We hebben het contact met ons publiek nodig om de humor en ontspanning naar boven te halen.’
Hebben mensen tijdens deze crisis meer dan ooit nood aan humor?
Mich: ‘Ik denk wel dat mensen nood hebben aan cultuur en aan troost en schoonheid.’
Een lach is vaak veel meer dan een lach alleen
Raf: ‘Onlangs speelden we muziek op de begrafenis van de vader van een collega. Die collega gaf een speech waarvan heel de kerk strijk lag van het lachen. Ik had dat nog nooit meegemaakt, zo fantastisch. Wat een mooi gebaar naar die vader toe. Briljant eigenlijk.’
Mich: ‘Heel louterend ook.’
Raf: ‘Het zegt veel over wat humor kan doen. Een lach is vaak veel meer dan een lach alleen. In een lach kan veel zitten. Het kan bijvoorbeeld een schild zijn om een onderliggende eenzaamheid aan te kunnen.’
Hebben jullie vertrouwen in de toekomst nu de culturele sector zo hard getroffen wordt?
Raf: ‘De laatste dagen voor de start van de lockdown hadden we nog twee voorstellingen na elkaar. Donderdag hebben we gespeeld en vrijdag was het gedaan. Boem pats.’
Mich: ‘Je staat er niet bij stil dat zoiets ooit kan gebeuren. We proberen nu een plan te bedenken voor wanneer theaterzalen weer open mogen. Zoals twee keer op een avond spelen voor minder mensen. Al is het nog maar de vraag of je theatersfeer kunt creëren voor 80 mensen in een zaal met een capaciteit van 400.’
Het evenwicht tussen lach en traan bestaat alleen door interactie met publiek
Raf: ‘Als deze toestand het nieuwe normaal wordt, dan zou ik toch wel even slecht slapen. Dat zou de dood betekenen van een soort podiumkunsten die we al duizend jaar kennen. Maar zo pessimistisch ben ik niet.’
‘Alle respect voor mensen die out of the box denken en online toch theater proberen te maken, dat is de max. Maar de basisconditie van theater is toch gewoon een publiek hebben, dat daar zit en voeling heeft met mekaar en met de mensen op het podium die hun uiterste best doen om dat publiek te verontrusten of te laten lachen.’
Mich: ‘Deze crisis raakt Kommil Foo in de kern. Want het evenwicht tussen lach en traan kan alleen maar bestaan door de interactie met het publiek.’