Nietsdoen is niet niks

Save as favorite

‘Je wordt geboren, je gaat dood en de rest is tijdverdrijf.’ Het is een citaat van de Ierse schrijver James Joyce. Een groot deel van dat tijdverdrijf is voor iedereen hetzelfde: naar school gaan, een beroep uitoefenen, eten en slapen. Alles staat in het teken van elke dag opnieuw de dingen doen die we moeten en willen doen. 

Wat betekent dit voor mij op dit moment in mijn leven? Wel, ik ben een gehuwde vijftiger met volwassen kinderen. Het huis is gebouwd, de loopbaan gemaakt en de kinderen zijn opgevoed. In mijn vrije tijd houd ik me bezig met literatuur, zowel lezen als schrijven, fotografie, fietsen en tv kijken. 

Sinds begin dit jaar werk ik deeltijds. Een goede beslissing volgens professor filosofie Johan Braeckman van de Universiteit Gent. Op Radio 1 hoorde ik een interview met hem over zijn lezing Leve de luiheid, waarmee hij het Vlaamse land doorkruiste. 

‘Wie deeltijds werkt, heeft tijd om leuke dingen te doen zoals spelen met de kinderen, uitgebreid koken, familiebezoek, vrijwilligerswerk. ’ 

Ik heb alvast een stap in die richting gezet. Maar dat betekent niet dat het in mijn hoofd rustiger is geworden. 

Mijn hersenen draaien de hele dag op volle toeren. Meteen na het opstaan check ik mijn mails en surf ik naar nieuwssites. Tv kijken is voor mij ontspanning én inspanning tegelijkertijd. De beelden schieten zo snel voorbij dat ik meermaals de terugspoelknop indruk. 

Na corona wil ik een nieuwe dichtbundel publiceren en mijn foto’s tentoonstellen. Ik streef bij alles wat ik doe naar perfectie. Dat brengt stress en gepieker met zich mee. 

Wanneer ik de dingen doe die ik graag doe, heb ik het gevoel dat ik tezelfdertijd iets en niets aan het doen ben. Ik durf mezelf gerust een beetje lui noemen, maar mijn luiheid is een actieve luiheid. Is het wel luiheid of maak ik mezelf wat wijs?

Als ik op een terrasje verpoos of in de zetel zit met niets om handen, dan word ik daar niet rustig van, integendeel. Ik herinner mij uit mijn kindertijd het gezegde Ledigheid is het oorkussen van de duivel. Wie lanterfantte, werd getrakteerd op de vraag: ‘Heb je niks beters te doen?’ Geen wonder dat ik niet goed ben in nietsdoen. 

‘Als ik bij mijn moeder op bezoek ga’, zei Johan Braeckman op de radio, ‘en ze zit in de zetel, dan heeft ze de neiging om zich daarvoor te verontschuldigen: ik ging net stofzuigen, hoor. Alsof ik haar betrap op luiheid. Terwijl er niks mis is met gewoon een uurtje op een bankje zitten.’ 

Ik wil een betere luierik worden en vraag raad aan Maartje Willems, auteur van Niksen. Lang leve het lanterfanten, een rijkelijk geïllustreerd boek waarin ze alle aspecten van het nietsdoen belicht. Haar diagnose is duidelijk. 

‘Die actieve luiheid van jou heeft weinig met luieren te maken. Je doet iets wat je wil tonen aan anderen. Dat wil je zo goed mogelijk doen om kritiek te vermijden, en dat brengt druk met zich mee. Doe je iets alleen voor jezelf, dan is die druk er niet.’ 

Maar ik kan toch niet de hele dag werkeloos naar de muren staren en met mijn duimen draaien? ‘Niksen is iets doen wat niet nuttig is’, weet Willems. ‘Meestal gebeurt het toevallig.’

‘Ineens heb je een gat in je agenda omdat een afspraak niet doorgaat. Of je moet wachten op iemand. Dan kom je plots tot een betere zintuiglijke beleving van de dingen om je heen. Je hoort de vogels beter, je ziet de bomen scherper …’

‘Een moment van nietsdoen moet je vangen en dan proberen te rekken, maar heel lang hoeft nu ook weer niet. Niksen kun je niet plannen, het overkomt je. Als je iets moet, dan heb je geen keuze. Ook niet als dat moeten iets is wat je eist van jezelf.’ 

‘Een heel leven lang wordt van ons verlangd dat we betere mensen worden, dat we ons ontwikkelen. Weet je, eens gewoon zijn wie je bent, zonder iets te willen, dat mag, hoor.’

Wat is het verschil tussen nietsdoen, ontspannen en zich vervelen? Willems: ‘Mensen zeggen soms dat ze het hele weekend niets gedaan hebben, maar ze hebben wel de auto gewassen en boodschappen gedaan. Ze hebben tussendoor gefitnest en gekeken naar een serie op tv. Dat is ontspanning, dat is niet hetzelfde als nietsdoen.’

‘Verveling is anders. Verveling is zin hebben in geen enkele activiteit die je op dat moment kunt doen. Kinderen zijn vatbaar voor verveling, omdat ze geleid worden door hun ouders en meestal zelf geen keuzes kunnen maken.’ 

‘Als een kind met zijn moeder naar de supermarkt gaat, en de moeder raakt aan de praat met een oude schoolvriendin , dan zal het kind zich vervelen. Verveling is frustrerend. Nietsdoen is de vrolijke kant van verveling.’

Uitvindingen hebben ons leven gemakkelijker gemaakt. Waarom hebben veel mensen het dan voortdurend druk en zijn ze gestresseerd? ‘Wie in de herfst de gevallen bladeren bijeenharkt, staat open voor een gesprek met een voorbijganger. Wie bladeren opruimt met een bladblazer wil snel klaar zijn om snel weer iets anders te doen’, vertelde Braeckman. 

‘Technologie is super efficiënt’, vult Willems aan. ‘De technologie dient om ons te laten genieten van de tijd die we hebben uitgespaard dankzij al die slimme uitvindingen. Maar in plaats van te genieten, proppen we de vrijgekomen tijd vol met andere drukke bezigheden.’

‘Mindfulness, meditatie en ontspanningstechnieken dienen om rust en stilte in jezelf te vinden’, zegt Willems. ‘Wil je een cursus volgen, mij best, maar je kunt het ook op je eentje proberen.’ 

Ik dank haar voor het gesprek, loop de tuin in, vlij me neer in het gras en luister naar het gekwetter van de vogeltjes. Heerlijk! Ik begin het nietsdoen onder de knie te krijgen. 

Amper een minuut later word ik opgeschrikt door het helse gebrul van een grasmaaier. Als we nu eens met zijn allen samen meer niets gaan doen, zou dat niet prachtig zijn?