Oog voor elkaar: 'Zonder anderen hebben we geen zelf'
Hoe lang is het geleden dat jij echt naar iemand keek? Iemand je volle aandacht gaf? Sociaal psycholoog Alain Van Hiel vertelt hoe je ervoor kunt zorgen dat je je omgeving niet uit het oog verliest. ‘Dat iedereen nood heeft aan sociale contacten, staat als een paal boven water.’
Is het belangrijk om écht oog voor elkaar te hebben?
Alain Van Hiel: ‘Ja, het gaat om verbinden, bij iemand terechtkunnen. Het is een universele basisnood om ergens bij te horen. Niet iedereen heeft nood aan evenveel contact of diepgang met anderen. Er zijn mensen die heel veel anderen kennen en er zijn mensen die minder maar diepere connecties hebben. Enkele hechte contacten zijn essentieel.’
Al na vier seconden vorm je je een beeld van iemand
Hoe vormen we ons een beeld van iemand?
‘Dat gebeurt al na vier seconden. De eerste indruk is belangrijk omdat die het vervolg stuurt. We voegen nieuwe info toe aan het beeld dat we al hebben. Een beeld ontkrachten is moeilijker dan het te bevestigen.’
‘Stel je kent een verlegen meisje en je komt haar dansend op een tafel in een café tegen. Je idee over haar verandert niet, je gaat ervan uit dat er een reden is dat ze zich zo gedraagt. Dat ze wil verstoppen dat ze verlegen is of indruk wil maken bijvoorbeeld. Maar als ze zich elke keer wat uitbundiger gedraagt dan je verwacht, verandert je beeld stilaan.’
‘Wil je dat meisje echt leren kennen, dan moet je het beeld dat je van haar hebt kunnen bijsturen. Praat met haar, kijk met een open blik naar haar.’
Soms verliezen we elkaar onderweg. Hoe komt dat?
‘De afstand die je van iemand verwijderd bent, letterlijk in kilometers, is bepalend voor het feit of je in contact blijft of niet. Wanneer iemand die je goed kent bijvoorbeeld verhuist naar Duitsland zeg je vaak: we houden contact! Niet dus. Hoewel sociale media hier kunnen helpen. Via de berichten kun je nog steeds een stukje van iemands leven volgen en daardoor blijf je betrokken.’
‘Die nabijheid kan ook figuurlijk zijn, een levenspad bijvoorbeeld. Hoeveel mensen ken je nog van vroeger? De meesten gingen een andere richting uit. Ook verschillende politieke opvattingen kunnen ervoor zorgen dat je elkaar uit het oog verliest. Afstand en verschillen vormen een bedreiging voor een relatie.’
Is aandacht hebben voor elkaar minder evident geworden?
‘We handelen steeds meer als individuen en dat lijkt ten koste te gaan van aandacht voor anderen. Toch moet je het relativeren. Als je aan jongeren vraagt waar ze belang aan hechten in het leven, dan wil een groot deel een partner vinden of een goede vriendenkring hebben. Mensen zijn sociale wezens. Zonder anderen hebben we geen zelf. Door die relaties ontstaat ons zelfbeeld.’
‘Ik ben voorzichtig om te zeggen dat we vandaag minder aandacht voor anderen hebben. Contact komt vanzelf, je moet er niet te hard over nadenken. Communiceren is vaak een gewoonte.’
Wat doe je als dat niet zo is?
‘Wees aanwezig. Er zijn is al voldoende. Afgelopen weekend ging ik op bezoek bij mijn tante. Ze heeft niet meer zolang te leven. We voerden geen diepzinnige gesprekken, toch vond ze het fijn dat ik er was.’
‘Let op de lichaamshouding. Als iemand niet goed in z’n vel zit, zie je dat aan de ineengedoken houding. Negeer dat signaal niet en vraag eens: Hoe gaat het?’
‘Vraag die ene vriend eens mee uit eten. Als jij moeite doet om in contact te blijven, doen anderen dat ook voor jou. Probeer de ander te begrijpen door een situatie ook vanuit zijn of haar perspectief te bekijken. Bedenk hoe je jezelf zou voelen als je een tegenslag te verwerken krijgt en troost vanuit dat gevoel.’